Symposium 2017: overleg en verantwoordelijkheid bij Joseph Wresinski en Hannah Arendt

Wie is Hannah Arendt?

Begin jaren zestig van vorige eeuw volgt de Duits-Amerikaanse filosofe Hannah Arendt (1906-1975) in Jeruzalem het proces tegen nazimisdadiger Adolf Eichmann. Die man is volgens haar niet zozeer de verpersoonlijking van het radicale kwaad als veeleer een vlijtige bureaucraat die zonder enig moreel besef, plichtmatig, bevelen uitvoert. ‘De banaliteit van het kwaad’, met die woorden, vaak mis begrepen, kreeg Hannah Arendt, die tot dan toe vooral in de VS naam had gemaakt als politiek denker i. v. m. totalitarisme, wereldwijd bekendheid bij het grote publiek.

ATD Vierde Wereld is zonder twijfel een politieke beweging.  Maar waaruit bestaat dat politieke aspect? Dat is veel minder duidelijk.

De band herstellen tussen de allerarmste , onmachtige mensen en het dynamisch geheel van de samenleving, dat is volgens Louis Join-Lambert de politieke rol van ATD Vierde Wereld.  Een samenleving leeft uitgerekend van wederzijdse actie en reactie tussen haar leden, in woord en daad. Arme en onmachtige mensen hebben daar geen deel aan, dreigen te vereenzamen en in onbeduidendheid verloren te gaan, te ontmenselijken.

Joseph Wresinski, oprichter van ATD Vierde Wereld, benaderde armoede altijd vanuit deze invalshoeken:  uitsluiting en isolement.

Een netwerk van relaties uitbouwen is van groot belang en die visie vindt Join-Lambert ook terug bij Hannah Arendt.  Zij beschrijft hoe totalitaire regimes bewust isolement creëren door een verbod op vrije relaties.

Drie fundamentele activiteiten voor de mens.

Voor Hannah Arendt zijn drie activiteiten fundamenteel voor de mens: arbeid, werk en handelen.
– Mensen moeten arbeiden om in hun basisbehoeften te voorzien. Een deel van onze dagelijkse activiteiten is er op gericht om ons lichaam te laten functioneren, het zorgen voor voedsel bijvoorbeeld. Het gaat om repetitieve handelingen.
– Met ‘werk’ wordt de wereld bewoonbaar gemaakt, we grijpen in op de materie, transformeren die om een wereld op te bouwen waarin we letterlijk onderdak vinden en ons thuis voelen.
– Maar wat de mens wezenlijk kenmerkt is het handelen. Mensen kunnen niet alleen leven, ze moeten verbanden aangaan met elkaar, onderhandelen, want elke mens is verschillend. Dit contrasteert sterk met de maakbare mens uit de totalitaire regimes.

Macht houdt rekening met de ander, verdrukking niet

Mensen die samenkomen om woorden en daden met elkaar te delen, dat noemt Hannah Arendt macht. Zij  benadrukt het belang van macht, maar macht kan en mag niet gereduceerd worden tot dominantie en verdrukking. Macht is de capaciteit van een groep om iets nieuws voort te brengen. Macht is het bevestigen en het waarmaken van wat en wie men is, in een bestel waar iedereen dat kan doen in gedeelde en gerespecteerde vrijheid. Verdrukking  daarentegen houdt geen rekening met de ander.

Ergens tussen extreme onmacht en macht, daar situeert ATD Vierde Wereld zich, zo besluit Join-Lambert, op zoek naar onmachtige mensen die buiten staan en die we tot gesprekspartner willen maken.

En wat verantwoordelijkheid betreft: zonder macht is dat een lege doos.  Verantwoordelijkheid nemen is niet mogelijk voor wie alleen is, wel voor wie deel uitmaakt van een netwerk van relaties.

De video van de interventie van Join Lambert,  is beschikbaar in het Frans,  Spaans en Engels 

Play with Vimeo

By clicking on the video you accept that Vimeo drop its cookies on your browser.

1 Reactie Geef een reactie

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *